İsmî İnceleme: Iraz İsmi ve Kur’an’daki Yeri
İsimlerin etimolojisi, kökeni ve dinî metinlerdeki geçişleri, yalnızca dilbilimsel bir merak konusu değil; aynı zamanda kültürel kimlik ve inanç perspektifi açısından da önem taşımaktadır. Bu bağlamda “Iraz” isminin Kur’ân‑ı Kerîm’de geçip geçmediği sorusu da günümüzde sıkça gündeme gelmektedir. Yazıda bu ismin tarihsel arka planını, Kur’an’daki durumu, Türk kültüründeki kullanımı ve akademik bakış açılarını ele alacağız.
1. Kökeni ve anlamı
Iraz isminin kökenine dair farklı görüşler mevcuttur. Bazı kaynaklarda Türkçe kökenli bir isim olarak gösterilmekte, anlamı ise “kabul eden, boyun eğen, rıza gösteren” şeklinde verilmektedir. [1] Ayrıca bazı sözlüklerde “uzak, ırak” biçiminde bir anlam önerisi de bulunmaktadır. [2] Öte yandan, ismin klasik Arapça ya da İslâmî kaynaklı bir kökeni olduğuna dair güçlü bir delil bulunmamaktadır. Bu noktada Türkçe konuşulan coğrafyalarda, daha çok modern ya da kültürel bağlamda tercih edilen bir isim olduğu anlaşılmaktadır.
2. Kur’an’daki durumu
Kur’an’da geçen isimler genelde peygamber adlarını, kavim adlarını, bazı sıfatları ya da toplumsal ve kozmik kavramları içerir. [3] Bu bağlamda, Iraz isminin Kur’an’da yer aldığına dair hiçbir güvenilir kaynak ya da ayet numarası bulunmamaktadır. Türkçe kaynaklarda da “Iraz ismi Kur’an‑ı Kerîm’de geçmez” ifadesi yaygın şekilde yer almaktadır. [4]
Dolayısıyla, “Iraz” ismini taşıyan biri için şunu söyleyebiliriz: Kur’an’daki metinlerde bu isme rastlanmamaktadır. Bu da demektir ki, Kur’an repertuarında bulunan isimlerle karşılaştırıldığında “Iraz” daha ziyade kültürel, yerel ya da modern bir tercih olarak görülmektedir.
2.1 Akademik bakış
Akademik literatürde isimlerin Kur’an’da geçip geçmediği hususu iki yönlü bir değerlendirmeye tabi tutulur: bir, metin taramaları aracılığıyla “İsim bu metinde yer alıyor mu?” sorusu; iki, “Bu isim köken olarak Kur’an yahut erken İslam kültüründen mi geliyor?” sorusu. Iraz ismi açısından birincisi olumsuzdur (Kur’an’da geçmiyor), ikincisi için ise, isim kökeninin Türkçe olduğu yönünde kanaatler hâkimdir. Bu durumda akademik bakış, adı geçen ismin “Kur’ânî isim” kategorisine girmediğini, ancak ismin kullanılmasının da İslamî açıdan zorunlu olarak sakıncalı olmadığı sonucuna yönelmektedir.
3. Günümüzdeki kullanım ve tartışmalar
Günümüzde “Iraz” ismi, Türkiye’de ve Türkçe konuşulan coğrafyalarda zaman zaman tercih edilmektedir. İsim tercihinde göz önünde bulundurulan kriterlerden biri, anlamının olumlu olmasıdır. Bu açıdan “kabul eden, rıza gösteren” gibi anlamlar taşıması artı bir husustur. Ancak isim tercihi yaparken ismin kaynağı, kullanım yaygınlığı ve dinî bağlamla uyumu da aileler tarafından değerlendirilmektedir.
Bazı eleştiriler ise “Kur’an’da geçmiyor” ya da “Arapça kökeni yok” gibi gerekçelerle bu tür isimlerin tercih edilmesine temkinle yaklaşılmasını öneriyor. Özellikle geleneksel İslam kültüründe “Kur’an’da geçen isimler vermek” yaygın bir öncelik olarak görülüyor. Ancak modern yaklaşımlar “anlamı güzel olan, kullanım uygun olan” birçok ismin de caiz olduğunu vurgulamaktadır.
3.1 Dini uygunluk (caizlik) açısından
İsimlerin İslam kültüründe caizliği, yani din açısından bir sakınca taşıyıp taşımadığı konusu da önemli bir husustur. Iraz ismi, anlamı itibarıyla olumsuz çağrışımlar taşımadığı sürece dinî açıdan konulmasında genel olarak bir mahzur görünmemektedir. İsim inceleme sitelerinde de “caiz olmayan isimler” listesinde yer almamaktadır. [2] Bu da demektir ki, Kur’an’da geçmeme durumu, otomatik olarak ismin sakıncalı olduğu anlamına gelmemektedir.
Sonuç
Özetle, “Iraz” ismi Kur’an’da geçmemektedir ve Kur’anî isimler arasında yer almaz. Kökeni Türkçe ya da kültürel bir bağlama dayandığı görülmektedir. Ancak bu durum, ismin tercih edilmesinin otomatik olarak sakıncalı olduğu anlamına gelmez. Dinî konularda isim seçimi yapılırken anlamına, kökenine, kullanımına ve ailelerin inanç tercihine bakılması önemlidir. Eğer “Iraz” isminin anlamı ve ses uyumu sizin için uygunsa, bu ismi aileye uygun bir tercih olarak değerlendirebilirsiniz; ancak “Kur’an’da aranan isim” kriterine özellikle önem verenler için Kur’an’daki geçişine dair bir referans bulunmadığı da bilinmelidir.
—
Etiket önerisi: #Irazİsmi, #KurandaGeçiyorMu, #İsimSeçimi, #Dinîİsimler
—
Sources:
[1]: “Iraz ismi ne anlama gelir?”
[2]: “Iraz İsminin Anlamı Nedir? Iraz İsim Analizi – isimbulamadim.com”
[3]: “Kur’an’da Geçen İsimler – İslam ve İhsan”
[4]: “Iraz isminin anlamı nedir, Iraz ne demektir? Kuranda geçiyor mu?”