Son Görülme Ne Demek? Dijital Çağda Güç, Gözetim ve Vatandaşlık
Bir siyaset bilimci olarak, bazen en sıradan görünen olguların bile iktidar ilişkilerinin, denetim mekanizmalarının ve toplumsal düzenin minyatür bir yansıması olduğunu fark ederim. “Son görülme” ifadesi, dijital çağın en masum sorularından biri gibi görünse de aslında bireylerin birbirini izleme biçimini, güç ilişkilerini ve görünürlüğün yeni siyasal formlarını temsil eder. “Son görülme ne demek?” sorusu, yalnızca çevrim içi olma anını değil; modern bireyin özgürlüğü, mahremiyeti ve aidiyetini nasıl müzakere ettiğini anlatır.
—
İktidarın Dijital Biçimi: Görülmek, Gözetlenmek, Güç Kazanmak
Foucault’nun panoptikon modelini hatırlayalım: bir gardiyan herkesi görebilir ama kimse ne zaman izlendiğini bilemez. “Son görülme” işlevi de tam olarak bu dijital panoptik yapının ürünüdür. Artık iktidar, yalnızca devletin ya da kurumların elinde değildir; herkes birbirinin gözetleyicisi hâline gelmiştir.
Bir erkeğin “neden çevrim içi ama yazmıyor?” sorusu, artık kişisel değil, siyasal bir sorudur. Çünkü bu, gücün mikro düzeydeki yansımasıdır — bilgiye erişim, zaman kontrolü ve görünürlüğün yönetimi üzerinden kurulan bir güç biçimi. Son görülme, dijital çağın “iktidar göstergesi” hâline gelmiştir: kim daha çok gizlerse, o kadar güçlü görünür.
Bu noktada şu sorular belirir:
– Görünürlük gerçekten şeffaflık mıdır, yoksa iktidarın yeni maskesi mi?
– Görülmemek, artık direnmenin dijital biçimi olabilir mi?
—
Kurumlar ve Gözetim: Devletin Dijital Vatandaşı
Siyaset bilimi açısından, kurumlar düzenin sürdürücüsüdür. Ancak artık düzenin koruyucusu sadece devlet değil, dijital platformlardır. WhatsApp, Instagram veya X (Twitter) gibi uygulamalar, yeni gözetim kurumları hâline gelmiştir. “Son görülme” verisi, bir tür vatandaşlık göstergesine dönüşür: aktif olan, iletişime açık; pasif olan, sistem dışı.
Bu çerçevede, birey artık “dijital vatandaş” olarak konumlanır. Her davranışı, her görünürlüğü veri olarak kaydedilir. Klasik siyasal iktidarın yerini veri iktidarı almıştır. Artık vatandaşlık, kimlik kartıyla değil; “çevrim içi olma” sıklığıyla ölçülür.
Devletin klasik anlamda gözetim gücü azalmış görünse de, bu sefer gönüllü bir gözetim doğmuştur. Her birey, başkasının “son görülmesini” izleyerek kendi konumunu belirler.
Burada asıl tehlikeli soru şudur: “Kendi özgürlüğümüzü mi yaşıyoruz, yoksa algoritmaların bize biçtiği görünürlük sınırlarını mı?”
—
İdeoloji ve Toplumsal Algı: Kim Görünmeli, Kim Saklanmalı?
Son görülme yalnızca bir dijital gösterge değildir; aynı zamanda ideolojik bir araçtır. Görünür olmanın erdem sayıldığı bir çağda, çevrim dışı kalmak “pasiflik” ya da “soğukluk” olarak etiketlenir. Bu durum, bireyleri sürekli iletişim hâlinde olmaya zorlayan bir katılım ideolojisi yaratır.
Bu ideoloji, cinsiyetler arasında da farklı işler. Erkekler için “son görülme”, stratejik bir araçtır — geri çekilme, zamanlama, mesajı geciktirerek güç kazanma biçimi. Kadınlar içinse “son görülme”, demokratik bir katılım göstergesidir — iletişimi sürdürme, diyalog kurma, sosyal bağları canlı tutma aracı.
Bu fark, siyaset biliminin temel bir sorusunu yeniden gündeme getirir: “Güç, iletişimde mi saklıdır, yoksa sessizlikte mi?”
Kadınların görünürlük üzerinden dayanışma kurduğu bir dijital toplumda, erkeklerin stratejik sessizliği iktidarın mikro düzeyde yeniden üretimidir. “Son görülme” burada hem bir kontrol aracı hem de bir müzakere zeminidir.
—
Vatandaşlık, Görünürlük ve Dijital Demokrasi
Son görülme özünde bir iletişim aracı değil, bir siyasal göstergedir. Modern toplumda vatandaşlık artık sadece oy vermek ya da vergi ödemekle değil, dijital alanda aktif görünür olmakla tanımlanır. Görülmeyen vatandaş, unutulan vatandaştır. Ancak bu “dijital vatandaşlık” görünürlüğe dayalı olduğu için, özel alanın sınırlarını da aşındırır.
Bu noktada şu provokatif sorular kaçınılmazdır:
– Mahremiyet bir hak mı, yoksa lüks mü hâline geldi?
– Görülmek, gerçekten var olmak anlamına mı gelir?
– Ve en önemlisi, “çevrim içi” olmayı reddeden bir birey, modern toplumun gözünde hâlâ vatandaş sayılır mı?
—
Sonuç: Gücün En Sessiz Biçimi
“Son görülme ne demek?” sorusu, dijital çağın en politik sorularından biridir. Görülmek, artık sadece bir eylem değil; bir güç ifadesidir. Kim kimi ne zaman gördü, kim neyi sakladı — bu ilişkiler ağı, yeni iktidar biçimlerini üretir.
Belki de dijital demokrasinin en ironik yönü budur: herkesin herkesi izleyebildiği bir dünyada, kimse gerçekten özgür değildir. “Son görülme” artık bir buton değil, modern çağın siyasal metaforudur — görünürlüğün, iktidarın ve vatandaşlığın en sade ama en derin ifadesi.
—
Etiketler: #siyasetbilimi #güçilişkileri #dijitalvatandaşlık #ideoloji #gözetimtoplumu #kadınveerkekbakışı #moderniktidar